Çördük

İsmiyle müsemma bu bitki yöremizdeki en orijinal ve hoş yabani otlardan biridir. Kokusu ve tadı tamamıyla kendine hastır. Eskiden kurutulup yemeklere baharat olarak da kullanıldığını öğrendim. Tazesinin kökü yenebiliyor. Kaynatılıp suyu da çıkarılıyor. Mide için iyi diyor geleneksel iyileştiricilerimiz. Olayın tıbbi boyutunu bilemem ama kokusu ve tadı gerçekten harika ve farklı…

Ağıt Yakmak

Çocukluğumun Barak’ında belleğimde en çok yer eden olayların başında cenaze törenleri gelirdi. O zamanlar cenazenin yıkanmasından definine kadar bütün aşama köy ahalisince yerine getirilirdi. Ölü için çoğunlukla ortalık bir yere temiz ve özel bir döşek serilir; mevta suyun ısınmasını, yıkayıcı hocanın köye gelişini bu yatakta beklerdi. Bu bekleme sürecinde köyün yaşlı kadınları cenazenin başına oturur, sıra sıra ağıt yakarlardı. Tamamen doğaçlama olan bu ağıtlar; ya yakanın ezberinden ya da o an ve kişi için özel olarak düzülürdü. Ölü başındaki kadınlar birbiri ardına, birinin bıraktığı yerden bir diğeri başlardı. Bir nevi ölüye hürmet ve kıymet atfetmek gibiydi. Hani bir söz var, mealen, “Düğün evinde oyna, ölü evinde ağla!” şeklinde, bu geleneğin belki de en somut hâliydi bu içli ağıtlar… Aslında sınıfsal ve toplumsal statükoya ilişkin bir yanı da vardı bu ağıtların. Yaşarken varlıklı veya saygın olan birine veyahut genç yaşta ölene yakılan ağıtlar daha bir duygulu ve uzun tutulurdu. Bu gelenek yok olalı çok oldu ama ne zaman böyle ağıtlar duysam aklıma hep o özel olarak hazırlanan cenaze yatakları ve başındaki analar gelir… Teyzemiz Bir Elbeyli Türkmeni…

Linkteki Hafız öykümde böylesi bir cenaze törenini anlattım...

Miryağ

Koyunların oldum olası yeri ayrıdır nezdimde. O uysal ve cana yakın yanları bambaşkadır; muhteşem bir varlık başlı başına… Artık pek davar yok Barak köylerinde, eskiden her köyün sürüleri olurdu. Sürülerin içinde çobanın peşi sıra diğer koyunları yönlendiren bir koyun olurdu; ta kuzuluğundan belli olurmuş bu koyun… Anamdan duydum: “Ne o, Miryaa kuzu kimi (gibi) peşingden düşmiy” dedi birine…

Miryağ koyun kuzuyken anasının yanından hiç ayrılmazmış, büyüyünce de çobanın peşini bırakmaz; sürüyü kolaylıkla yönlendirmesine yardımcı olurmuş… Diğer koyunlar “Miryaa”nın arkasına düşer sıralanırmış…

Bu da susuzluğun sesi işte; 37 derecede…

Güllü Bağ

Bana göre en güzel çiçeklerden biri pembe yaban gülüdür. Belki de en güzel kokulu çiçektir. Kıraç ve susuz topraklara bile dayanır; dikenleri haşindir ama buram buram kokusu eşsizdir. Dedem eskiden üzüm bağlarına ve fıstık bahçelerine özellikle diktirirmiş bu yaban güllerinden. Bunların bazılarını ben de gördüm ve hatta onlardan gül koparmışlığım dahi var. Dedemin büyük ağabeylerinden biri de çok meraklıymış güllere köyde, o meşhur bahçesi hâlâ anlatılır. Çocukluğumda köyde Mithat Emmi vardı mesela, o da çiçek ve güllere çok ilgiliydi, evinin önünde rengarenk çiçek saksıları olurdu rahmetlinin, itinayla bakardı onlara.

Barak’ta birden fazla yerde bağı ve bahçesi olanlar, bu arazileri kolayca birbirinde ayırt etmek için farklı muhitteki bu mülkleri değişik isimlerle anarlar. Misal, “Uzun Ok”, “Orta Ok”, “Kısa Ok”, “Küçük Kıraç”, “Büyük Kıraç”, “Zeytinli Bağ”, “Büyük Fıstık”, “Yenice” gibi adlar verirler farklı tarla, bağ ve bahçelerine… Bu isimlerden biri de “Güllü Bağ”dır işte. Bu şekilde sözü edilen bağ veya bahçenin içinde pembe yabani güllerin olduğu ifade edilir veya bir zamanlar orada güllerin olduğu belirtilir. Artık her yanımız antep fıstığı ağacı doldu ama sanki insanlar böylesi incelikleri biraz unuttu. Yabanda güllere rastlamak pek mümkün değil yörede, ne kadar çok olsa da insanlar arpa gibi antep fıstığı fidanı dikmeye devam ediyor dört bir tarafa, hatta aralara bile; iyi mi kötü bu bilmem ama bir şairin dediğin gibi artık insanların ne fazla zamanı ne fazla sabrı ne de fazla tahammülü var çok ince şeylerle ilgilenmeye belki de…

Gaziantep ve Lezzet

İnsanlar, genelde lezzeti pahalı ve lüks malzemelerde, menülerde ve mekânlarda arama eğilimindedir. Özellikle günümüzde şov ve gösteriş çoğu şeyin önüne geçmiş durumda maalesef. Oysa bana göre, Gazi şehrimizin en büyük farkı eldekilerle en basitinden lezzeti yakalamaktır. Misal, ciğer kebaplarından arta kalan sakatat parçalarından kavurma gibi eşsiz bir lezzeti elde etmek, Allah’ın nohutundan leziz bir dürüm çıkarmak veya basitçe bir yufkadan hızlıca katmer gibi bir şaheseri meydana getirmek; işte bütün bunlar görece sıradan ve kolay malzemeler ile en lezzetliyi yakalama hüneridir. Antep ustalarının asıl kabiliyeti ve mutfağının güzelliği budur bence…

Ağaran

Gaziantep’in merkezi için çok iddialı konuşmak istemem ama taşrasında gerçek Antep baklavası oldum olası lükstü zaten. Hakiki Antep baklavası yöremiz insanı için ancak çok önemli günlerde sayılı şekilde erişilebilen bir şeydi o zamanlar. Bizim için asıl tatlı her daim sütlaç olmuştur mesela. Bir de günü gelince doğal yöresel ürünlerle mutlaka kaynatılan büyük aşure kazanları vardı elbette. Yalnız şimdilerde tuhaf sayılabilecek bir isimle anılan ama bizim “Sulama” dediğimiz ve özellikle yufka ekmek yapımı sonraları krepe benzer ekmeklerin üzerine yağlı pekmez şerbetinin döküldüğü bir tatlımız daha vardı. Evet, baklavanın başkentinin taşrasındaki insanların tatlıları bir zamanlar büyük oranda bu birkaç çeşit lezzetti işte. Özellikle sütlaç tabii ki…

Barak’ın en sevdiğim öztürkçe kelimelerinin başında süt ürünleri anlamına gelen “ağaran” sözcüğü gelir. Geçmişte yörede hemen her evin en azında küçükbaş davarı olduğundan süt ürünlerimiz boldu. Haliyle en tabii yoğurttan, peynire, çökelekten sadeyağa her türlü ağaran çok ve kaliteli olurdu. Yöredeki çoğu kadın ciddi birer süt ürünü satıcısı gibiydi. Haneler için önemli bir ek gelir kaynağıydı aynı zamanda bu süt ürünleri.

Gene o dönem ana besin kaynaklarımızdan biri, gerçi hâlâ da öyle ya, bulgurdu. Onun ötesinde pirinç, her anlamda çok kıymetli ve gözde bir üründü. Yöremizde yetişmediğinden sıklıkla kullanılmazdı. Bazen misafirlere ikram edilir, bazen de sadeyağla yapılan pilavı tek başına bile öğün sayılırdı. Fakat pirincin pilavlar, dolmalar ve sarmalar dışında belki en çok kullanıldığı yer Sütlaç olurdu. Büyük horantaların bu revaçta tatlısı büyük tencerelerde veya odun ateşindeki kara kazanlarda pişirilirdi. O doğal sütün bembeyaz pirinçle buluşması o denli büyük bir lezzet şölenine dönüşürdü ki. Bu kadar az ve basit içeriklerle böylesine leziz bir tadın meydana çıkmasında, sanırım o yağlı ve doğal küçükbaş hayvan sütünün büyük etkisi vardı.

Özellikle bayram arifelerinde evin bir odasına kap kap dökülüp soğumaya bırakılan sütlaçların o güzel görüntüsünü hiç unutmadım doğrusu. Hele bazen odun ateşinin yüksek tesirinden dolayı hafifçe yanmış sütün damakta bıraktığı o eşsiz tadı ise hâlâ çoğu sütlü tatlıda ararım.

Saklı Kalmış Kahramanlıklar

Antep Savunması'nda, genelde resmi kayıtlara girmiş gazi ve şehitler bilinir ve anılır. Oysa Barak’ın ve Baraklıların rolü pek kayıtlara girmemiştir. Mesela Antep’i işgal eden Fransız askerleri şehre Barak Ovası’ndan girmemiş veya girememiştir. Bunda, Baraklı yurtseverlerin katkısı büyüktür. Yıllardır yöredeki büyüklerden Fransız işgaline karşı yürütülen “Çetecilik” faaliyetlerini duyarım. Nitekim, "Arada Kalmış Yaşamlar" kitabımızdaki "Zöhre" öyküsünde "çetecilik" faaliyetlerinden bahsetmiştim. “Çetecilik”le işgal güçlerine karşı "vurkaç" şeklinde bir direniş sergilendiği anlaşılıyor. İşte bunlardan biri de Hüfney (Hanifi) oğlu Mehmet (Mâhemmet) Tiryaki’dir. Babası Hüfney (Hanifi) Tiryaki’nin, “Fırat’tan Kilis’e kadar bütün “çeteler”in ihtiyacı bana ait…” sözü yörede hâlâ minnetle anılır. Bu sözün yerine getirildiğini Fransız askerlerinin Barak üzerinden şehre girememesinden anlamak mümkün sanırım. (Resim: Halil Gören)

Bu konuya ilişkin kaleme aldığımız "Antep’te Fransız İşgaline Karşı Kent Merkezi Dışında Yürütülen “Çetecilik” Direnişine Barak Ovası’ndan Bir Örnek" bildirimi metnimiz "GAZİANTEP’İN KURTULUŞU’NUN 100. YILINDA MÎSÂK-I MİLLÎ VE GÜNEY HATTI" kitabında yayımlanmıştır.