Gün ve Zaman

Fotoğraf: Cahit TANYOL, Baraklarda Örf ve Âdet

Araştırmaları, Sosyoloji Dergisi, 9. Sayı, 1954, Sf. 102.

Oldum olası alışamadım şu özel gün kutlanmasına
Hep tuhaf bir haletiruhiye sanki
Zira zamana uyarlı büyüdük biz,
Pek uymazdı kişisel takvimimiz günlere
Her şeyin zamanı vardı, gününden ziyade.

Hayat, biderin toprağa düşmesiyle birlikte
Ekim zamanı başlardı âdeta sıfırdan
Zeytin toplama zamanı gelirdi hemen arkasından
Sonra fıstıkların budam zamanı,
Ta ki kara kış belli edene kadar kendini
Zamharı soğuk ve ayaz zamanıydı
Samanlıktaki sarı arpa samanı, rızkıydı davarın
Belki de yıl boyu aralıksız süren tek meşgaleydi

Baharda Antepfıstığı

Bu kuru saman ve zibili davarın,
O dar ağılların yükü de en çok anacığıma düşerdi ya.

Bahar, beklenen hayırlı günleri muştulayan
Ama bir o kadar da tedirginlik zamanıydı tufandan
Türlü emeğin, belinden* çiftine otundan kalemine*
Epçiğinden* gübresine, ilacına...
Toprağa ve ağaca umutla gömüldüğü zamandı bahar,
Sonrası harmandı, biçer zamanıydı
'Cec*'lerin harman yerini kapladığı,
Sıyırgının*, eleğin, selektörün işlediği zamanlar,
Yani hem bereket hem iş vaktiydi
Nizip'e motorla* sabah erkenden arpa tutmanın* heyecanı da ayrıydı
Ama hiç yetişemezdik 'Kanatlı'nın hızına,
Ucundan yakaladığımız bir yolma zamanı vardı mesela
Barak Ovası'nın daha Mayıs sıcağının enseleri yokladığı zamanlardı
Ravak* yaparken içilecek suyun hangi kucağın altına konulduğu mühimdi
Şahrada*, tekneden kayma ihtimali çocukluk kâbusuydu bir yandan,
Ve bir de garbı yelinin gözlendiği cercer* dövmesi ve harman savurması vardı
Veya patos* zamanı, tercihe kalmış hani,

Antepfıstığı Harmanı

Hatta, palasla* saman çekmeye dahi şahittik.

Ve çorak bozkır yazı
Serin gölgelikler peşinde,
Soğuk su bulma zamanıydı işin curcunasında
Koca yaz neredeyse baştan sona harman zamanıydı
Meşguliyetten,
İşin gücün tınnığıydı*
Ta ki Eylül başında fıstığa girene kadar,
Fıstığın hasat zamanıysa başlı başına bir muammaydı,
Çadırından çuvalına saradından* bendeğine*
Faâlinden* günlükçüsüne bekçisinden hırsızına

Taze Antepfıstığı

Mahrasından* zenbiline* kırmasından silkmesine
Sergisinden telisine* köşker ipinden gıyyığına*
Bozundan* bengine* yaşından kurusuna...
Hep bir koşturmaca.

Hele bir de okulların açılmasına ramak kala
İlla beyaz toprak peşinde koşulan çamur zamanı vardı ki
Kerpiç dam bu, sıvanmazsa dayanamaz ki kara kışa,
Yine de en lezzetlisi şıra zamanıydı
Üzüm kesmenin zahmeti de olmasa,
Elbette, geleceğe dair umutların saklı olduğu
Okul zamanı, bir başkaydı
Bir nevi bu döngünün son noktası

Kara Üzüm

Zamanın yerine artık günlerin devreye girdiği an, yer.

İşte böyle geçti, gidiyor zaman
Dedik ya: güne değil de zamana ayarlıydı takvimimiz

Şimdi, bu geçmişle yoğrulmuş bir faniye

Bahset bakalım şu günden, bu vakitten, o zamandan...

Dr. Göksel Tiryaki

*Bel:çapa
*Kalem:aşılama
*Epçik:her bir antepfıstığı fidanı yeni ekildiğinde yapılan küçük korunak
*Cec:tahıl yığını
*Sıyırgı:yerdeki ürünü iterek toplamaya yarayan küçük alet
*Motor:traktör
*Arpa tutmak:satmaya arpa götürmek
*Ravak:saptan ayrışmamış küçük hasat yığını
*Şahra:saplı hasadın harman yerine taşınması
*Tekne:traktör römorku
*Cercer:saplı harmanı ezen dişli alet
*Patos:sapla ürünü ayrıştıran alet
*Palas:iki sırık arasına gerilen bez
*Tınnık:aşırı fazla
*Sarat:iri gözenekli büyük elek
*Bendek:büyük çuval
*Faâl:yevmiye ile çalışan mevsimlik işçi
*Mahra:yaş sebze ve meyve taşımak için ahşap veya plastik büyükçe kap
*Zenbil:yabanda ürün taşımak için kullanılan demirden veya lastikten büyükçe kap
*Telis:özel bir ipten yapılan kuru fıstık saklama çuvalı
*Gıyyık:çuval ağzı dikmeye yarayan büyük iğne
*Boz:yarı olgun (antepfıstığı)
*Beng:tam olgun (antepfıstığı)

1980'li yıllar, Seydimen'in poyraz harman yeri, beygir ile
çekilen cercere yetişemedik, ama traktörle yapılanına
epey iştirak etmişliğimiz var. Traktörün arkasındaki
cercer ve dövülen de mercimek harmanı...