Gerek Barak’ta yaşadıklarım, gerek yöredeki ziyaretlerim, gerek yaptığım görüşmeler ve gerekse diğer tanıklık ve duyduklarım Barak Ovası’ndaki köylere ilişkin kendimce önemli bir gözlemde bulunmama yardımcı oldu. Barak’ta köyler görece yakın zamana kadar büyük oranda, ya eski ve yerli köy ağalarının mülküymüş ya da yörede “Efendi” denilen Osmanlı dönemindeki şehir kökenli bir zümreye aitmiş. Dolayısıyla Barakların bir kısmı bu köy ağalarının ve bu tür köylerde yaşayanların soyundan gelirken bir kısmı da Efendilerin köylerinde yaşamış olanların torunudur. Görebildiğim kadarıyla sosyolojik olarak ağa köylerinin ahalisi ile Efendi köylerinin ahalisi arasında, tüm aşiret, oymak ve sair akrabalık veya kültürel benzerliklere rağmen zaman içinde dikkate değer bir yaklaşım ve tavır farklılığı oluşmuş sanki...
Barak Ovası, Osmanlı döneminde Birecik Kazası'na bağlıydı büyük oranda. Birecik Kazası'ndaki veya yakın muhitteki görece eğitimli eşraf, gerek 19. yüzyıldaki toprak ve tapu reformu sırasında ve gerekse Barak yöresindeki ahalinin durumu zamanında fark edememesi sebebiyle bölgedeki bazı köylerin mülkiyetini tümden bazılarını da kısmen ele geçirmişler. Özellikle 20. yüzyılın ilk yarısı, Barakların en önemli mücadelelerinden ve gündemlerinden biri genelde 'Berecik Efendisi' dedikleri bu zengin köy sahiplerine karşı olmuş. Neticede günümüzde birkaç köy dışında Barak'ta Efendilere ait pek köy kalmadı gibi, Baraklar bir şekilde topraklarına sahip çıkmasını bildiler yine. Fakat mevzu, sadece toprak sahipliği değildir elbette.
Aşağıda, Cahit Tanyol'un ilgili makalelerinden derlediğimiz bazı sayfalarda, bu Efendilerle girişilen mücadele örnekleri ve akıbet hakkında sözlü aktarıma dayalı birtakım bilgiler yer almaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder